Begrotingsdebat

Onderstaande tekst is een bewerking van de inbreng van onze fractie tijdens het begrotingsdebat in de gemeenteraad op 7 november jl.

Ons Rijswijk van morgen

Voor ons “Rijswijk van Morgen” wordt met elke begroting een nieuw fundament gelegd. En de Rijswijkse PvdA is niet blij met het Rijswijk dat uit deze begroting oprijst. Deze begroting is als een gure herfstwolk. De begroting is grijs en grauw voor de door ons zo belangrijk gevonden sociale verbondenheid. Een gemeenschap, en dus ook onze gemeente, moet ondersteunend zijn opdat mensen zelf keuzes kunnen maken over hoe ze wonen en werken en over hun welzijn, voor nu en in de toekomst. En waar het niet vanzelf gaat, moet de gemeenschap haar leden helpen en zo nodig voor hun belangen opkomen. Maar in het Rijswijk dat het college met deze begroting schetst, is zelfbeschikking -het recht om zelf keuzes voor je toekomst te maken- iets aan het worden wat alleen is weggelegd voor wie zelfredzaam is.

Soms staat het er in harde woorden, maar veelal moet je het tussen de regels lezen. Een aantal voorbeelden:

• welzijn verschuift naar zelfredzaamheid;
• “passend” onderwijs wordt “zo passend mogelijk” onderwijs;
• voor huisvesting ben je als starter overgelaten aan de grillen van de markt.

En zelfs in deze woorden klinkt het nog mooier dan het in werkelijk is. Zeker als je bij deze groepen hoort. Inwoners geven aan dat ze bezuinigingen op het zorgdomein en met name jeugdzorg niet zien zitten. De Rijswijkse PvdA sluit zich hierbij aan.

Vragen, zorgen en kansen

Voorzitter, op heel veel onderwerpen roept de begroting meer vragen op dan ze beantwoordt. Zowel in eerste en tweede termijn zullen we deze aan bod laten komen. Maar eerst een woord van waardering. We zien dat er hard gewerkt is aan de stukken. We danken de organisatie daarvoor en voor het beantwoorden van de talrijke vragen die we al eerder stelden.

Maar nu onze vragen aan u, en onze zorgen.

Wat wil het college?

De PvdA vindt de plannen voor Sociaal Domein, Cultuur en Onderwijs weinig ambitieus. En we missen ook nog eens duidelijke prestatie-indicatoren. Aan welke concrete doelstellingen kunnen de resultaten getoetst worden na verloop van tijd? Het gaat, zo lezen wij, vooral om inspanningen. Zinsneden als ‘wij zullen het verenigingsleven versterken’ of ‘de mantelzorgers ondersteunen en het vrijwilligerswerk stimuleren’ zeggen weinig over wat het college wil. Hoe dat verder vorm moet krijgen, wanneer u tevreden bent en zelfs wat uw rol is, wordt niet uitgewerkt. Bij het thema onderwijs wordt veel gerefereerd aan landelijke wettelijke regelgeving, die u in Rijswijk natuurlijk gewoon dient uit te voeren. Een voorbeeld is het stijgend aantal uren voorschoolse opvang. Maar wat wilt u zelf, en hoe gaat u dat doen?

College, u legt in uw sociaal beleid veel accent op het eigen netwerk van inwoners, op hun zelfredzaamheid. Een mooi streven voor iedereen met wie het goed gaat en bij wie de voorwaarden voor zelfredzaamheid voldoende aanwezig zijn. Maar hoe ziet dit eruit voor diegenen die niet zelfredzaam zijn? We hebben er jaren geleden bij de vaststelling van de stadsvisie 2030 al op gewezen, dat zelfredzaamheid voor een deel van de mensen gewoon niet mogelijk is. Zorgzaamheid, vertrouwen bieden en problemen aanpakken is dan op zijn plaats. De PvdA vindt dit te weinig terugkomen in uw plannen. De Rijswijker op straat spreekt er zijn zorgen over uit. Geen bezuinigingen op het sociaal domein! Laat dan de gouden ringen maar zitten waar Rijswijk zich mee beloont.

En wat dat eigen netwerk betreft: over de ondersteuning van mantelzorgers horen wij de behoefte aan een duidelijk loket bij de gemeente en een heldere sociale kaart. Bij wie kun je terecht met vragen en waar kun je hulp krijgen als je er zelf niet meer uitkomt? Menselijk contact wordt gemist. Wie contact zoekt met de gemeente, verdwaalt nogal eens in de digitale systemen en het telefonische keuzemenu. De door RijswijksBelang geïnitieerde motie “Help ouderen” die straks gepresenteerd wordt en waarin gevraagd wordt om een ouderen-loket in het stadhuis, dienen we daarom mede in.

Zorgen over de zorg

Het college maakt zich in de begroting zorgen over de kosten van jeugdzorg. ‘Onbeheersbaar en meer dan 10% van onze jeugd krijgt zorg’. Maar zouden we niet juist blij moeten zijn dat we de mogelijkheid hebben gekregen om als gemeente, als gemeenschap, wat te doen voor de vele kinderen die op allerlei gebieden vastlopen? Tot 10% tellen al die gebieden al snel op, dus of dat nu zo zorgwekkend is? Jeugdzorg is vaak het enige potje waaruit we nog wat kunnen doen in plaats van het te verstoppen achter de voordeur. Wij als PvdA zijn blij dat we dat als gemeente zelf kunnen regelen. Natuurlijk kijken we ook naar uitgaven en zien juist in tijdig en preventief aanpakken van problemen mogelijkheden om een veelvoud aan kosten later te vermijden. In integrale aanpak met een focus op de kinderen, zijn nog veel verbeterende en kostenbesparende maatregelen te vinden. Maar voorop moet staan: we doen het voor de kinderen.

We zien overigens ook kansen door verbinding met andere programma’s te zoeken. College, kijk eens in samenhang naar:

• Welzijnsbeleid en Volksgezondheid. Wanneer kunnen we hier stappen verwachten op basis van de nieuwe nota Volksgezondheid.?
• Meer en betere afstemming tussen armoedebeleid, schuldenproblematiek en eenzaamheidsbestrijding. We lezen er weinig over in de begroting; we komen erop terug bij de evaluatie van het armoedebeleid.
• Wonen en kwaliteit van leefomgeving. Pak de handschoen samen met wooncorporaties op en ga met zorgaanbieders voor meer integraal beleid.

We verwachten dat de gemeente voortvarend de regierol pakt en innovatie stimuleert. Bent u bereid om robuuste stappen vooruit te zetten en de andere partijen hierbij ook uit te dagen, wethouder?

Om een voorbeeld op te pakken en zo een zilver randje aan de begrotingswolk te geven, wijst de PvdA op een mogelijkheid voor integrale aanpak van eenzaamheidsbestrijding, sociale samenhang en meer. Daarom dient de PvdA een motie in voor Buurthuiskamers.

Betaalbaar wonen

Veel Rijswijkers, ook mensen die nu al een woning bezitten of huren, vinden dat er betaalbare woningen bij moeten komen, voor de zoekenden nu en de toekomstige generaties. Sociale woningen, starters-woningen, seniorenwoningen. Er moet meer gewerkt worden aan een samenhangend passend woon-arsenaal. En natuurlijk horen daar ook middenhuren bij. De PvdA pleit daarom voor meer doelgroepen-beleid en minder overlaten aan de markt.

Er worden helaas nog te weinig sociale woningen opgeleverd en onvervulde beloftes uit het verleden stapelen zich op.  Het overlaten van jongeren-huisvesting en starters aan de markt betekent dat er concreet nog niets wordt gedaan in het betaalbare segment voor deze groepen. Dat zijn grijze wolken voor de jonge Rijswijkers en dat is een zorgpunt waar Rijswijkers zich op straat over uitspreken.

De PvdA zal ook in de komende periode pleiten voor meer doelgroepenbeleid in de woningbouw.  En ik zei het al, ook middenhuren horen daarbij. Let wel – dan hebben we het over huren die nog steeds buiten bereik liggen voor startende agenten en leerkrachten. Beschikbare middelen moeten beter verdeeld worden. Zo krijgt Rijswijkbuiten maar voor 10% inwoners uit andere delen van Rijswijk, terwijl er volop mogelijkheden zijn voor een meer integrale aanpak met diverse woningbouw voor meerdere doelgroepen. Woningen voor jongeren, starters en ouderen zouden meer aan de mix moeten worden toegevoegd, ook in de vorm van sociale woningbouw, middenhuur en betaalbare koopwoningen. Wat vindt u, wethouder? Moet Rijswijk meer aan doelgroepen-beleid doen om onder andere onze eigen jongeren mee te kunnen laten doen?

Onderwijs

Ook het onderwijs heeft onze aandacht en ook daar hebben we zorgen en zien we kansen. Zorgen hebben we onder andere naar aanleiding van de zinsnede over “slimme combinaties waar passend onderwijs en passend jeugdhulp bij elkaar komen”. Dat roept vragen op. Veel initiatieven waarbij zorg en onderwijs gezamenlijk zouden worden uitgevoerd, zijn nooit echt van de grond gekomen. Het is dan ook een hele opgave zo’n programma op te starten en draaiend te houden. Wethouder, graag meer over wat u concreet gaat doen.

Wij doen ook alvast een suggestie. Een kwartiermaker onderwijs-arbeidsmarkt zou wat ons betreft concreet de match tussen scholen en vervolgopleidingen/ bedrijven een boost moeten geven. Wethouder, bent u het ermee eens dat hier een kans ligt.

Welzijn en Cultuur

De PvdA is erg benieuwd naar de brede welzijnsnota. Wel is nodig dat hierin concrete stappen worden genoemd voor wat betreft samenhang in beleid. Kunt u dit toezeggen?

Cultuur is voor ons ook verbonden met ruimte geven aan vernieuwing en experiment. Gaat het college die ruimte bieden in ondersteunende zin?

Geld

Voorzitter, een begroting gaat uiteindelijk over geld. Ook daarover hebben we een aantal vragen – en ook daar zien we kansen.

Enecogelden en nog wat vragen

Een goede discussie over de opbrengst van de verkoop van Eneco verdient onze aandacht en dient niet in de marge van de begroting van 2020 plaats te vinden. Rijswijk heeft nog veel ontwikkelingen die eraan gaan komen, zoals de energietransitie en nu als eerste de warmtetransitie.

PvdA is er geen voorstander van om het Huis van de Stad met Enecogelden te betalen. De tekst in de begroting laat wel ruimte voor die interpretatie open. Wethouder, kunt u toezeggen de Enecogelden niet in de algemene reserves gestopt worden en zo gebruikt kunnen worden om het Huis van de stad mee te betalen?  Hebben we bijvoorbeeld in 2021 nog de beschikking over de Enecogelden?

Wethouder, ook over de lagere exploitatierente die in de begroting bereikt wordt hebben we een vraag. Bent u van plan om deze lagere rente te gebruiken om mogelijk hoger uitvallende kosten van het Huis van de Stad te bekostigen of houden we vast aan het vast kostenplafond van 32 miljoen euro?

Ten slotte vragen wij ons af of we de ”Tarieventabel behorend bij parkeerregulering en parkeerbelasting” wel moeten vaststellen, nu we nog geen concreet voorstel van de wethouder hebben gezien over aangepast parkeerbeleid, laat staan over wat dit voor onze mobiliteit en de Structuurvisie Mobiliteit betekent.

Zorgen

Een fors aantal projecten is hoger begroot dan de aanbestedingsgrens. Dat betekent procedures die veel vragen van de organisatie. Zijn we daar nu alert genoeg op? Moeten we niet verder prioriteiten stellen in verband met de capaciteit van de organisatie?

Kansen

Er zijn natuurlijk ook kansen. Maken we -voldoende- gebruik van de Regeling Specifieke Uitkering Sport? Die maakt het mogelijk 17% terug te krijgen op investeringen in sportfaciliteiten zoals de nieuwe sporthal, de nieuwe toplagen op de sportvelden en nog vele andere begrote zaken.

En terug naar de zorg. Aangezien de “Hugogelden”, de extra middelen voor zorg die het kabinet voor de komende jaren ter beschikking stelt, structureler zijn dan het College meent (en zeker in relatie tot andere opgenomen inkomsten die zachter zijn) dienen wij samen met GL een amendement in om deze toegevoegd te krijgen aan de begroting.

Ten slotte

Ik sluit af met een verzoek. Een oproep eigenlijk. College: laat de mensen die niet zelfredzaam zijn niet aan hun lot over en laat iedereen zelf beschikken over zelfbeschikking!

Tot zover de eerste inbreng van de fractie in het debat. Hieronder nog een paar hoofdpunten uit het vervolg, waaronder “de tweede termijn”. Dat is het gedeelte van de vergadering waarin de verschillende fracties tegengas geven op stellingen van andere fracties, ruimte nemen om zelf nog wat zaken aan de orde te stellen en proberen ingediende moties van andere partijen te steunen of van tafel te krijgen. Onze fractie krijgt 10 minuten om iets te zeggen over een verzameling van onderwerpen. Er is slechts korte tijd om dit voor te bereiden: inclusief eten ongeveer een uur. Hieronder een impressie van de inbreng van de fractie.

Jeugdzorg

Diverse partijen stelden vergaande maatregelen voor om te bezuinigen op uitgaven voor de Jeugdzorg. Onze reactie: bezuinigingen doe je niet over de rug van onze jeugd. Natuurlijk is er ruimte voor verbetering en met name als het gaat om administratieve lasten en procedures. Veel partijen zijn naar oplossingen aan het zoeken. Ze willen nog meer onderzoeken. Uit eigen ervaring weet onze fractie dat daar behoorlijk veel tijd en kosten mee gemoeid zijn.  De VVD overtuigt niet dat meer mee-kijkers van buiten iets gaat opleveren: jeugdzorgkosten zijn vaak het resultaat van falend beleid elders, dus daar kun je niet zoveel mee. De ervaring leert dat empowerment -bekrachtiging van besluitvorming op het juiste nivo- wel effectief is. Geef onze medewerkers de mogelijkheid om efficiënt en effectief te werken.

Betaalbaar wonen

Dit was het dieptepunt van het debat. Het CDA, dient met steun van D66, VVD, OR en Rijswijks Belang een motie in om te stoppen met sociale woningbouw in Rijswijk, omdat er in de bestaande voorraad aan sociale huurwoningen nog zoveel achterstallig onderhoud is. Bij de start van de discussie daarover bleek onze fractie al op achterstand te staan: de meerderheid van de Raad stond achter de motie. Toch heeft de fractie betoogd dat het onzin is om te stoppen met bouwen van betaalbare woningen. We hebben echt behoefte aan betaalbare woningen. Laten we kijken wat we in 2030 en 2040 nodig hebben aan woonarsenaal en daar gericht op bouwen, inclusief betaalbare woningen. We moeten ons ook realiseren dat ruim 70% van degenen die is aangewezen op sociaal wonen, van buiten Rijswijk komt. Voor lokaal toewijzingsbeleid blijft iets meer dan 25 % over. Maar in RijswijkBuiten -zonder sociale woningbouw- komt voor van 90% van buiten Rijswijk. Achterstallig onderhoud is een terecht zorgpunt, maar geen reden om te stoppen met bouwen. Wat is werkelijk het probleem? Er wordt nog steeds bouwruimte gezocht door woning-corporaties. De Rijswijkse coöperaties investeren momenteel ook buiten Rijswijk. Als zij er de voorkeur aan geven om niet te investeren in Rijswijk, zijn er dan anderen die dat wel willen? Indien nodig moeten we daarnaar kijken. Doen wat er wel kan.

Resultaat: de D66 wethouder voelt zich gedwongen om de motie over te nemen, zelfs zijn eigen partij komt hem niet tegemoet. Geen nieuwbouw meer, dus, in de prestatieovereenkomsten met de woningcorporaties.  Heel veel wachtenden worden hierdoor gedupeerd. Rijswijk op zijn smalst, tijdens wat hoogtijdagen van de economie zouden moeten zijn: de laagste inkomens mogen niet meeprofiteren van de groeiende welvaart.

Het CDA diende een motie in om de gemeente zelf voor woningen te laten aanschaffen voor agenten, leraren en verpleegkundigen. Het klinkt sympathiek om voor die groepen een voorkeursbeleid voor wonen te creëren, maar op deze wijze is het niet reëel. Voor welke groepen die je dit wel en voor welke niet? Vallen hier ook brandweermensen onder? En welke juf of meester wel en welke niet? Wat ons betreft kunnen we een goede discussie voeren of we deze doelgroep opnemen in de voorkeursplaatsing die we als gemeente toch al kunnen doen. De basis blijft echter dat we wel voldoende moeten ontwikkelen – ook in RijswijkBuiten. Juist voor mensen die nu al in Rijswijk wonen. We zijn dan ook blij dat de fractie van Gemeentebelangen zich namens vele partijen uitspreekt voor doelgroepenbeleid en niet alles aan de markt wil overlaten.

Werkgelegenheid

We hebben al verschillende keren aangedrongen op een werkgelegenheidsplan voor mensen die langdurig op zoek zijn naar betaald werk. We hebben in Rijswijk via de BBR (Belangen Bedrijven Rijswijk) voldoende werkgevers die klaar staan om mensen een (nieuwe) kans op werk te bieden. Die zijn niet gebaat bij allerlei kleine projectjes die los van elkaar staan en elkaar deels overlappen. We wachten nog steeds op een ambitieus, samenhangend plan, ook afgestemd op nieuwe ontwikkelingen op onze bedrijventerreinen, om de Rijswijkse werkzoekenden te begeleiden. Wanneer kunnen we dat tegemoetzien en hoe faciliteert u nieuwe omscholingstrajecten voor langdurig werkzoekenden?

En nog een vraag ter verduidelijking: zijn er nu 50 Rijswijkers aan het werk in het kader van de pilot participatie, of in het leer-werk-project?

Maatschappelijke ondersteuning

Uit de reactie van de wethouder Sociaal Domein blijkt dat zij de te lange procedures van aanvraag tot indicatie WMO-voorzieningen herkent. Er zijn echt schrijnende casussen bij ons bekend van meer dan vier maanden proceduretijd. Dat is onacceptabel.

Het heeft veel te lang geduurd voordat onze vragen van 9 september zijn beantwoord. Heeft het college de kwaliteit van de WMO-zorg wel onder controle voor het komende jaar?

Ooievaarspas

De VVD stelde voor om de Ooievaarspas “overboord te gooien”. Onze reactie: het is makkelijk te bezuinigen over de rug van de zwakkeren in de samenleving. Daar staan wij als PvdA absoluut niet voor. Weet u wel hoeveel mensen juist door die pas mee kunnen doen aan allerlei sociale activiteiten?

Bewonersparticipatie

Over bewonersparticipatie hebben we het in het kaderdebat ook gehad. Letterlijk hebben we toen gezegd “Meedoen begint bij de basis, als inwoners invloed willen uitoefenen op hun dagelijkse leefomgeving of activiteiten”. Maar de basis is hiervoor nog steeds niet op orde. Het begint eenvoudig: bij de in de wet vastgelegde procedures voor inspraak van bewoners rondom plannen voor en visies op hun buurt en directe omgeving. Wethouder: wilt u eens bij de gemeente Den Haag kijken hoe zij dit organiseren? Begin gewoon eens op hun website. En neem inspraak serieus.

Dat geldt ook voor initiatieven uit de wijk, anders droogt dat op. Participatie in wijken naar believen “aan-” of “uitzetten” is geen goed idee. Overigens wachten wij (nog steeds) op concrete plannen voor meer burgerparticipatie. Wanneer kunnen we voorstellen tegemoetzien in de raad?

Buurthuiskamers

De PvdA heeft samen met een aantal andere partijen een motie ingediend met als doel het gemeente-bestuur ertoe aan te zetten om in diverse wijken zogeheten buurthuiskamers in te richten. Helaas kreeg deze motie geen steun van D66, Wij.Rijswijk en CDA.

Buurthuiskamers zijn erg belangrijk om sociale netwerken van inwoners te vergroten. Dat vindt wethouder Besteman ook, maar er kwam van haar geen toezegging dat in 2020 daadwerkelijk enkele ontmoetingsplekken gerealiseerd zullen worden. Er wordt voorlopig alleen onderzocht wat de mogelijkheden zijn. Dat is in Rijswijk meestal het signaal dat we iets voor ons uit gaan schuiven. We zullen het daarom heel goed volgen.